SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
bád iompair agus tóin leibhéalta uirthi a úsáidtear ar chanáil nó ar abhainn
píosa tanaí leathan adhmaid (clár dubh, clár smúdála); bord, cuntar; clúdach pota nó bosca, claibín; dromchla leibhéalta (clár éadain, clár droma); machaire (clár Fódla); tábla, liosta (clár ainmneacha, clár ama); léiriú raidió nó teilifíse
leibhéal, ré (siúl ar an gcothrom, ar chothrom na talún); cóimhéid, comard (níl a chothrom den bhia aige); cóir, ceart (tabhair cothrom na Féinne dó); lámh uachtair (tá sé deacair cothrom a bhaint de)
leibhéalta, réidh (talamh cothrom, meá chothrom); measartha, cóir (lá cothrom oibre, luach cothrom saothair); féaráilte (bí cothrom leis anois)
corda iascaigh; corda marcála nó leibhéil
machaire réidh leibhéalta
thíos, laistíos de, ar leibhéal níos ísle (ná) (istigh faoin mbord; faoi uisce, faoi thalamh); ag bun, i bhfothain (suí faoi charraig, ar ancaire faoin oileán); clúdaithe le (faoi bhrat sneachta; faoina chulaith Dhomhnaigh; crann faoi bhláth); le tréithe áirithe (faoi ainm bréige; faoi ghné aráin); gabháil trí (dul faoi scrúdú, faoi obráid); (le léiriú staide) (faoi mheas, faoi smacht, faoi shíocháin, faoi adhall); (le fás, borradh) (an luas a bhí faoi; tá fuadar fút); i dtaobh le (tá an teach fúinn féin; fág faoi é); oiriúnach (ach an lá a bheith faoi dúinn); ar intinn (níl fúinn é a dhéanamh); maidir le, mar gheall ar (ag caint faoi); níos lú ná (faoi scór, díoladh faoina luach é); (mar théarma méadaithe) (faoi dhó; a sé faoi a seacht); (mar chodán) (deich bpingine faoin bpunt); timpeall, thart ar (faoi do mhuineál; amuigh faoin tuath); ar an taobh seo de (faoi mhaidin, faoi cheann bliana); ag, um (faoi láthair, faoi dheireadh); in aghaidh (bualadh faoi dhuine); ar (ola a chur faoi); (mar dob ) (an ghrian ag dul faoi)
plé, caibidil, go háirithe ar leibhéal idirnáisiúnta nó idir mhóreagraíochtaí mar cheardchumainn agus bainisteoireacht etc.
seomraí foirgnimh faoi leibhéal na talún
paiste deas leibhéalta; paiste féarmhar (ar thaobh cnoic)
leac a dhéanamh de rud; brú, bascadh, leibhéal
clúdach (éadach a leathadh ar rud, im a leathadh); rolladh (taos a leathadh); leibhéal, leacadh (iarann a leathadh); oscailt amach (do ghéaga a leathadh); leathnú (coillte ag leathadh); scaipeadh (síol, gaineamh, a leathadh); éirí doiléir (tá a chaint ag leathadh air); a dhéanamh fuar (tá mé leata; leathfar ansin thú)
cothrom, ar leibhéal, ar aon airde thart timpeall
lantán, paiste leibhéalta, lochtán; ardán, stáitse; an t-urlár ag ceann staighre
port cré atá ard leibhéalta agus é cosuil le céim mhór
bóthar dúbailte do mhearthrácht agus gan aon chrosbhóithre ar a leibhéal féin air
mias leathan thanaí le haghaidh bia; píosa tanaí leibhéalta miotail
bád agus tóin leibhéalta uirthi; urlár clár ar snámh
bád beag leibhéalta adhmaid agus í cearnógach amuigh agus thiar
mín, leibhéalta; furasta; cuibheasach, measartha
mín, leibhéalta (áit, talamh réidh); socair, bog (siúl go réidh; tóg go réidh é); réchúiseach (is réidh a tháinig an bhréag leis); ullamh (tá an dinnéar réidh; an bhfuil tú réidh fós?); críochnaithe (abair é is bí réidh leis)
spás leibhéalta, lantán; faiche spóirt
suíochán leibhéalta gan droim gan uillinn
seomraí ar aon leibhéal nó urlár i dteach (teach dhá stór)
go dtí áit nó céim níos airde (dul suas ar stáitse; suas an staighre, an sliabh); ar leibhéal níos airde (dhá urlár suas); ardaithe, éirithe (tá na costais suas); in airde (seas, éirigh, suigh suas; tá an ghealach suas); ar bun, cearr (tá rud éigin suas); beo (an t-aos óg atá suas anois); go hiomlán (glan suas an teach)
coimeádán leathan leibhéalta agus ciumhais ardaithe amuigh air chun bia nó deoch nó gréithe boird a thabhairt thart
an chuid de sheomra atá faoi do chosa; stór foirgnimh (teach dhá urlár); talamh leibhéalta (urlár buailte; urlár bachta, gleanna)